Ayçiçeği Tarımı

Ayçiçeği, tohumundan yağ üretilen yağlı tohumlar arasında önde gelen bitkilerden biridir.
Tohumları %40 -50 oranında yağ içermektedir. Küspesinin içerdiği % 30 -40 civarında protein içeriği nedeniyle de hayvan beslenmesinde kullanılmaktadır.
 Ayçiçeği tohumu çerezlik olarak da tüketilmektedir.
 Potasyum ve Vitamin E bakımından da zengin olan ayçiçeği çekirdeği önemli bir Linoleik asit kaynağıdır.
1.      İklim İstekleri  
Ilıman ve karasal iklim koşullarında başarılı bir şekilde yetiştiriciliği yapılır.
Adaptasyon kabiliyeti yüksektir. 
Toplam sıcaklık isteği oldukça yüksektir (2600 oC).
Çimlenmenin olabilmesi için, toprak sıcaklığının 8-10 oC olması arzu edilir. Bitkinin en uygun yetişme sıcaklığı 21-26 0C’ler arasındadır
Ayçiçeği bitkisi, yetişme süresi boyunca ışık yoğunluğunun yüksek olmasını ister.
Özellikle çiçeklenme ve tohum oluşum döneminde yeterli ışık olmaz ise verim önemli miktarda azalır.Bu nedenle, bulutlu ve az güneşli hava koşularından hoşlanmaz. 
Kök sistemi iyi gelişmiş olduğundan ve iki metre derinliğe kadar inebildiğinden derinlerdeki suyu kullanabilir ve bu nedenle kuraklığa dayanır.

2.Toprak İstekleri
Toprak isteği bakımından seçici değildir. Kumdan kile kadar her türlü toprakta yetişir.
 Taban suyunun yüksekliği gelişmeyi olumsuz etkilemektedir. Ayçiçeği yetiştirilen topraklarda drenaj problemi olmamalıdır.
Derin, humuslu iyi drene edilmiş topraklardan daha iyi sonuç alınır.
 Ayçiçeği, potasyumca zengin topraklarda iyi sonuçlar verebilir.
Hafif asitli topraklardan (PH değişim sınırları 6.5-7) hoşlanır. 


3.Ekim Nöbeti (Münavebe)
Bir çapa bitkisi olan ayçiçeği, kendinden sonra gelen ürüne, yabancı otlardan arındırılmış bir tarla bırakır.
Zira yüksek gölgeleme etkisi nedeniyle yabancı otlarla çok iyi mücadele eder.
Bitkilerin 70–80 cm boy aldıkları dönemden sonra yabancı ot gelişmesi büyük ölçüde durur. Bu hali ile ayçiçeği keten, nohut ve şeker pancarı gibi temiz tarla isteyen ürünler için iyi bir ön bitki durumundadır. 
Baklagillere nazaran tahıllarla daha iyi münavebeye girer. Ön bitki olarak ayçiçeği ekimi tahıllarda verim artışına sebebiyet verir.
Özellikle, ayçiçeği ekimi yapılan alanlarda, canavar otu (Orabanch) önemli bir kök paraziti olarak bitkilere zarar vermektedir. Bu zararlının etkili olduğu alanlarda ekim nöbeti uygulaması mutlak zorunludur. 
Sulu ve kuru tarım bölgelerine göre de uygulanan ekim nöbeti sistemleri farklı olmaktadır.
Kuru koşullarda;
buğday, arpa ve çavdar gibi bitkilerle ekim nöbetine sokulmaktadır.
 Sulu koşullarda ise,
            patates, şekerpancarı, hububat ve baklagil bitkileri ile ekim nöbetine girmektedir.
 
4.Sulama
Ayçiçeği bitkisinin suya en fazla ihtiyaç duyduğu dönem çiçeklenme öncesi 20 gün ve çiçeklenmeden sonraki 20 günlük dönemdir.
Bu dönemde topraktaki su noksanlığı verimi azalmaktadır.
Özellikle çiçeklenme ve döllenmenin olduğu dönemlerde bitki, kuraklık stresine maruz kaldığında, verimde büyük düşüş olmaktadır.
 Çiçeklenmeden sonraki 20 günlük dönemde bitkinin susuzluk stresine girmesi halinde, yağ verimi olumsuz yönde etkilenir. 
Bölgenin iklimi ve toprak koşullarına göre ayçiçeğinde 2-3 sulama yapılır.
Ayçiçeğinde ilk sulama ihtiyaca göre ilk çapadan sonra,
         ikinci sulama tabla teşekkülünde ve üçüncü sulama ise süt olum döneminde yapılmaktadır. Sulama sonrası tarlada su bırakılmamalıdır.
5.Gübreleme 


Ayçiçeği su ve bitki besin elementlerini yoğun olarak tüketir.

Bitkinin ihtiyacı olan azotun yarısı ekimle beraber, diğer yarısı tabla teşekkülü döneminde verilmelidir.
Dekara 350 kg tane ürünü almak için toprakta bulunan ve gübreyle verilen azot miktarı dekara en az 20 kg (saf) olmalıdır.
Fazla azotlu gübreleme; bitkinin dallanmasına, fazla tabla teşekkülüne ve verim düşüklüğüne neden olur.
Fosforlu gübrenin tamamı ise ekim öncesi veya ekimle birlikte verilmelidir. 
Potasyum ihtiyacı yapılan toprak analizlerine göre eksikliği belirlenen arazilerde uygulama yapılır.
 
Ayçiçeği bir dönem içerisinde topraktan 8 kg azot,  5-6 kg fosfor,  5-6 kg potasyum kaldırır.
 
6. Ekim Zamanı
 
Ayçiçeği tohumunun çimlenebilmesi için toprak sıcaklığı 8-10 oC sıcaklığa ulaştığında ekime başlanabilir.
Bölgelere göre değişmekle beraber Ülkemizde ayçiçeği ekimi güney bölgelerimizde Mart ayı;
 ikinci ürün ise Haziran ayının ikinci yarısından Temmuzun ilk yarısına kadardır. 
 
 
 
 
7.Tohum 


Ayçiçeği tarımında seçeceğimiz tohum çeşidi ne olursa olsun, kullanacağımız tohum kaliteli (sertifikalı) olmalıdır.
Ayçiçeği yabancı tozlanan bir ürün olduğu için tohumluk her yıl yenilenmelidir. 

8. Bakım İşlemleri
 
a.      Seyreltme: Çeşitli sebeplerden dolayı sık ekim yapılmış ve mekanik mücadelenin mümkün olmadığı durumlarda yapılır.Önce cılız, hastalıklı ve zarar görmüş bitkiler temizlenerek yapılmalıdır. 

b.   Çapalama: Çapaya iyi cevap verir. Sıraların belli olmasından sonra, bitkiler 10-15 cm boylandığında (4-6 yaprak devre) seyreltmeden hemen sonra ilk çapa yapılır. Çapalama ot alımı şeklinde değil, sıra arası ve üzerinin işlenmesi şeklinde olmalıdır.

c-    Yabancı Ot Mücadelesi: Ayçiçeği tarlalarında görülen yabancı otlar şunlardır. Yabani hardal, sirken, tilki kuyruğu, semizotu, darıcan, eşek marulu, demir dikeni, düğün çiçeği, köpek üzümü, tarla sarmaşığı, ballıbaba, ayrık, sütleğen, yabani yulaf, çoban çantası, çoban değneği, şahdere ve pıtraktır. Bu yabancı otlarla mücadelede çapalamanın dışında alternatif olarak uygulanabilecek kimyasal ilaçlar mevcuttur.
 

9.Hasat
 
Ayçiçeğinde hasat kriterlerini inceleyecek olursak:

1. Ayçiçeği tablaları içersinde yer alan ve çekirdekleri çevreleyen çeperlerin (çiçekler arası brakteler) kurumuş ya da kahverengimsi bir yapıya dönüşmüş olmalı,

2. Sarı (dil, kısır) çiçekler kuruyup dökülmüş olmalı,

3. Tabladaki çekirdekler üzerindeki fertil çiçek kalıntıları kahverengileşmiş ya da dökülmüş olmalı,

4. Yapraklar gözden geçirildiğinde kurumuş ve tablaya yakın yaprakların kahverengine dönüşmüş bir halde olmalı,

5. Gövde kahverengine yakın renkte olmalı,

6. Tabla belirli büyüklüğe ulaşmış ve toprağa doğru yönelmiş olmalı,
Ayçiçeği hasadında normal buğday biçerdöverleri kullanılabilmektedir.
Ancak hasat kaybı çok yüksek olmaktadır (% 46). Makine ile hasatta tabla ve tohumlar iyice kurutulmalıdır.            
ÜRÜNÜNÜZ BOL VE KAZANCINIZ BEREKETLİ OLSUN.
 
                                               TARIM DANIŞMANI
      ÖZNUR TORUN